Grond voorgoed uit het economisch systeem

Voor Valérie van Dijck van Tuinderij de Veldhof was de open dag op Tweede Pinksterdag een heel bijzonder moment. Op die dag pakte grondpionier Henry Mentink een briefje van 100 euro, knielde neer op de vruchtbare aarde en groef een kuiltje. Met een glimlach begroef hij het geld. “Laten we nog één keer geld in de grond stoppen en dan de grond voorgoed uit het economisch systeem halen. Zodat die vrij en beschikbaar blijft voor de gemeenschap.”

Dit symbolische gebaar vormde het startschot voor iets groots: de officiële lancering van de crowdfunding om de grond van Tuinderij de Veldhof definitief veilig te stellen voor de toekomst. Een unieke mogelijkheid voor iedereen die wil bijdragen aan een groene wereld.

Een decennium geleden begon dit verhaal. Een droom, uitgegroeid tot een florerende oase van biodiversiteit. Een van de eerste zelfoogsttuinen op basis van permacultuur in Nederland, met en voor de gemeenschap.

“Een droom die uitgroeide tot een florerende oase van biodiversiteit”

Die eerste zonnige dag in juni stond ik samen met vele andere enthousiastelingen op een weiland van bijna twee hectare groot. Een voormalige paardenweide aan een zandweg, midden in de prachtige bossen van Gorssel en Joppe. Fluitende vogels, buizerds die hoog boven het terrein rondvlogen, reeën in het veld. We ontwierpen onze droomtuin, een tuin met voedselbosranden, een paddenpoel, houtwallen, bijenhagen en moestuinen. Een tuin die de gemeenschap volop van groenten, kruiden en fruit zou voorzien en waar we samen konden komen om van al dat moois te genieten, in de vorm van een CSA (Community Supported Agriculture). Die zomer plantten we 10.000 groenteplantjes en vanaf september werd er volop geoogst. De wethouder zette de eerste appelboom in de grond; en dat najaar volgden 100 fruitbomen en 1000 bessenstruiken.

In de jaren daarvoor was ik vaak op Samenland geweest, een permacultuur tuin van vier hectare in België waar groene pionier Taco Blom een eetbaar paradijs had gerealiseerd. Die tuin opende mijn ogen en mijn hart. Ik wilde met mijn handen de grond in en mijn bijdrage leveren aan een gezond voedselsysteem.

Pionieren en voedselzekerheid
Met de start van De Veldhof was het pionieren begonnen; een uitdagend project op arme zandgrond, zonder elektra en destijds ook zonder beregening. Met de daaropvolgende droge zomers kwam er een beregeningssysteem, de tuinders verdiepten zich verder in de permacultuur-technieken door de bodem te bedekken en niet meer te verstoren. Wormen en ander bodemleven kwamen snel terug, meer en meer insecten wisten de tuin te vinden, net als de vele oogsters en bezoekers. Tien jaar later wordt er met een ongelooflijke verscheidenheid aan gemeenschap volop genoten en gewerkt door mensen die met een blij hart rondlopen op de tuinderij. Blij word je namelijk wel van dit inmiddels natuurrijke voedsellandschap. Een natuurwaarde die ook terug te zien is in de toenemende aantallen insecten die jaarlijks gemonitord worden door IVN.

Grond pachten in Nederland
Met een pachtovereenkomst van 11 jaar en het eerste recht op koop binnen die termijn bevond de CSA zich in een uitzonderlijk goede situatie. Een verademing, want in Nederland is het ontzettend moeilijk om grond te pachten (of kopen). De onzekerheid van voortbestaan doet veel met een boer en de lokale gemeenschap, meestal duurt een pachtovereenkomst namelijk maar één of twee jaar. Wat bereik je in twee jaar aan bodemverbetering en waarom zou je daaraan beginnen als je de pacht daarna wellicht kwijtraakt en een volgende boer de opgebouwde biodiversiteit om zeep helpt? Laat staan dat je een boom plant.

“Tijd is essentieel om tot ecologisch wasdom te komen”

Tijd is essentieel om tot ecologisch wasdom te komen. Enkel met gezonde grond kun je gezonde gewassen telen. Als nieuwbakken tuinder ook voor mij heel waardevol om deze magie te ervaren en mee te bewegen op de regeneratie van de grond en ecologisch wasdom. En om voedselzekerheid vóór economische waarde te plaatsen. Een groot deel van mijn werk nu komt immers ten goede van toekomstige generaties.”

Gemeenschappelijk
Toch was het ook voor ons een zoektocht om de bestaanszekerheid van de tuin te waarborgen na die pachtperiode van 11 jaar. We realiseerden ons dat we de opgebouwde ecologische rijkdom alleen veilig konden stellen door de grond uit het economisch systeem te halen en onder te brengen in gemeenschappelijk eigendom. Daarmee krijgen tuinder en gemeenschap pas echt de ruimte om de grond te omarmen.

“We hebben heel veel verdiend aan de aarde, laten we het haar weer teruggeven”

Henry Mentink zei op de open dag: “Grond gaat vaak naar een volgende generatie via de sleutel van het geld. Je koopt en verkoopt land, er wordt mee gespeculeerd en daardoor wordt grond steeds duurder. Eigenlijk zou het zo moeten zijn dat we grond zonder de last van geld kunnen overdragen op een volgende generatie. Als de economische waarde van de grond op nul euro staat ontstaat er oneindig veel ruimte voor de natuurwaarden die we kunnen creëren. Bij De Veldhof hopen we als mooi startpunt te laten zien hoe dit in de volgende generaties verder werkt.”

Om verdere economische waardestijging van de grond voor te zijn, werd besloten om de grond zo snel mogelijk uit de markt halen. Stichting Levende Grond werd in 2022 opgericht door mensen van het eerste uur en kocht de grond aan met voorfinanciering van betrokken particulieren. Een goede zet, de aankoopprijs van de grond zou vandaag de dag namelijk al meer dan 50 procent gestegen zijn!

Crowdfunding voor vrije grond
De aankoop van de grond van De Veldhof is het eerste project van de stichting. En in samenwerking met Stichting Grond van Bestaan start het nu met deze bijzondere crowdfunding. Het doel is helder: met donaties de grond daadwerkelijk van zichzelf maken en veiligstellen voor de generaties na ons. Wanneer de lening afgelost is wordt de grond in zijn totaliteit overgedragen aan Grond van Bestaan. Die stopt het in een kluis zodat het voor ons, maar ook voor de vele generaties na ons, beschikbaar blijft voor deze prachtige vorm van landbouw. Met deze actie zetten we een belangrijke stap naar een wereld waarin grond geen bezit is, maar een gedeelde verantwoordelijkheid.

“Een belangrijke stap naar een wereld waarin grond geen bezit is, maar een gedeelde verantwoordelijkheid”

Met donaties willen we 110.000 euro ophalen, de voorfinanciering aflossen en de 1,6 hectare grond écht vrij maken. Daarna draagt Stichting Levende Grond de grond voor een symbolisch bedrag van 1 cent over aan Stichting Grond van Bestaan, een ervaren hoeder van grond. Donaties dragen bij aan het voortbestaan tuin, voor goed gezond voedsel maar vooral zekerheid dat dit voor altijd op deze manier ingezet en gebruikt gaat worden.

Toekomst
Zoals ik destijds stond te watertanden bij Samenland in België is De Veldhof door de jaren een nieuwe plek van inspiratie geworden. We hebben vele stagiairs van de biologisch dynamische tuinbouwopleiding Warmonderhof opgeleid, veel lessen verzorgd over permacultuur, moestuinieren en het voedselbos; we organiseren oogstfeesten en rondleidingen. We pionieren niet alleen in de regeneratieve landbouw maar ook in het neerzetten van sterke kleinschalige gemeenschappen, en nu in het vrijmaken van de grond. Deze grond is en wordt door vele handen aangeraakt en gedragen. We bouwen samen van onderaf aan een nieuw, duurzaam voedsellandschap, voor de wereld van morgen.

Wil jij dit bijzondere project ondersteunen? Doneer via Grond van Bestaan. Je gift is fiscaal aftrekbaar. Grond van Bestaan heeft namelijk een ANBI status. Jouw bijdrage leeft voort, generatie na generatie. Samen maken we de aarde vruchtbaar voor de wereld van morgen.

Tekst: Valérie van Dijck

Valérie runt Tuinderij de Vedlhof, een CSA in de Achterhoek. De Veldhof is ontworpen als zelfregulerende agro-ecologische tuin met voedselbosranden, een paddenpoel, houtwallen, bijenhagen en moestuinen. Valérie ontwerpt eetbare siertuinen op basis van permacultuur. Ze ronde twee permacultuur opleidingen af. Met een crowdfundingactie wil ze de grond van zichzelf maken. Doe je mee?

Headerbeeld: Raymond Hartman